Spyware là một loại phần mềm độc hại âm thầm xâm nhập vào thiết bị của bạn, thu thập thông tin cá nhân và theo dõi hoạt động trực tuyến mà không có sự đồng ý hay hay biết của bạn. Nó như một “kẻ gian” ẩn nấp, theo dõi mọi hành động của bạn và đánh cắp những dữ liệu nhạy cảm nhất.
Vậy, Spyware là phần mềm gì? Cách thức hoạt động của Spyware như thế nào? Dấu hiệu nhận biết bị nhiễm Spyware là gì? Cách để phòng chống Spyware ra sao? Cùng Thuevpsgiare.vn tìm hiểu qua bài viết dưới đây nhé!
Spyware là phần mềm gì?
Spyware là phần mềm độc hại được cài đặt vào máy tính, điện thoại thông minh hoặc máy tính bảng của bạn mà không có sự cho phép của bạn. Spyware có thể được cài đặt thông qua nhiều cách khác nhau, chẳng hạn như: nhấp vào liên kết độc hại trong email hoặc tin nhắn, tải xuống phần mềm miễn phí từ các nguồn không đáng tin cậy, mở tệp đính kèm bị nhiễm virus…
Sau khi được cài đặt, phần mềm gián điệp sẽ tiến hành theo dõi và điều phối các hoạt động của máy chủ trên Internet một cách âm thầm. Spyware thường lẻn vào hệ thống và chuyển gửi thông tin nhạy cảm đến một máy chủ khác, thường là của các công ty quảng cáo hoặc tin tặc.
Ngoài ra, phần mềm này còn có khả năng thu thập thông tin như: địa chỉ email, mật khẩu và thậm chí là số thẻ tín dụng.
Hiểu được Spyware là phần mềm gì, dưới đây là những thông tin về cách thức Spyware hoạt động và cách để bạn có thể phòng chống Spyware hiệu quả.
Cách thức Spyware hoạt động
Phần mềm Spyware thường được phân phát thông qua các phương tiện trực tuyến như email chứa đính kèm độc hại, việc tải xuống phần mềm từ các nguồn không đáng tin cậy, hoặc qua các trang web độc hại.
Khi máy tính của người dùng tiếp xúc với phần mềm gián điệp, nó sẽ tự động thực hiện quá trình cài đặt một cách ẩn danh và âm thầm. Spyware ghi lại các hoạt động trực tuyến của bạn, bao gồm: các trang web bạn truy cập, các từ khóa bạn tìm kiếm, các thao tác bạn thực hiện trên máy tính, tên người dùng và mật khẩu, thông tin tài chính của bạn…
Spyware thường ẩn mình trong các ứng dụng hoặc tệp khác, để người dùng không nhận biết được sự tồn tại của nó. Spyware sau đó sẽ gửi thông tin đã ghi lại được cho kẻ tấn công, kẻ tấn công có thể sử dụng nó để đánh cắp danh tính, truy cập tài khoản ngân hàng của bạn, gửi thư rác cho bạn hoặc thậm chí lừa đảo bạn.
Phần mềm Spyware hoạt động ẩn danh và không dễ dàng nhận biết bởi người dùng. Điều này khiến việc phát hiện và loại bỏ phần mềm gián điệp trở nên khó khăn.
Các loại Spyware phổ biến
Có nhiều loại Spyware khác nhau, bao gồm:
- Keyloggers: Loại spyware này ghi lại mọi thao tác đánh máy trên bàn phím của người dùng mà không họ không hề biết. Những thông tin này sau đó được gửi đến hacker để lấy thông tin nhạy cảm như mật khẩu, tài khoản ngân hàng và thông tin cá nhân khác.
- Adware: Adware là spyware được thiết kế để hiển thị quảng cáo không mong muốn trên máy tính của người dùng. Quảng cáo này có thể xuất hiện trong các cửa sổ bật lên, trình duyệt web hoặc trên màn hình máy tính.
- Trojans: Spyware ẩn mình trong các tập tin hoặc phần mềm khác, và khi người dùng cài đặt nó, nó sẽ lấy và truyền thông tin cá nhân của họ cho hacker mà không được phép.
- Browser Hijackers: Spyware thay đổi cài đặt trình duyệt của người dùng khi không được phép, chẳng hạn như trang chủ và công cụ tìm kiếm mặc định, để chuyển hướng họ đến các trang web không mong muốn hoặc độc hại.
- Tracking Cookies: Sử dụng các tập tin cookie để thu thập thông tin về hành vi lướt web của người dùng và sau đó gửi dữ liệu này đến bên thứ ba mà không được sự đồng ý của họ.
- System Monitors: Loại spyware này theo dõi và ghi lại mọi hoạt động trên máy tính của người dùng, bao gồm cả các ứng dụng họ mở, các trang web họ truy cập và thậm chí cả màn hình mà họ nhấp chuột.
Dấu hiệu nhận biết bị nhiễm Spyware
Ngoài những dấu hiệu phổ biến đã được đề cập trong bài viết, bạn có thể chú ý thêm một số dấu hiệu sau để nhận biết bạn có thể bị nhiễm Spyware:
Hiệu suất máy tính
- Máy tính khởi động chậm hơn bình thường.
- Máy tính thường xuyên bị đơ hoặc treo.
- Các chương trình chạy chậm hoặc không phản hồi.
- Quá trình sử dụng CPU hoặc RAM cao bất thường.
Hoạt động trình duyệt web
- Trình duyệt web tự động mở các trang web hoặc cửa sổ pop-up không mong muốn.
- Trang chủ của trình duyệt web bị thay đổi mà bạn không thực hiện.
- Thanh công cụ hoặc tiện ích mở rộng mới xuất hiện trong trình duyệt web của bạn mà bạn không cài đặt.
- Trình duyệt web thường xuyên bị sập hoặc gặp lỗi.
Mạng và kết nối internet
- Mạng internet của bạn chậm hơn bình thường.
- Lượng sử dụng dữ liệu internet tăng cao bất thường.
- Các kết nối internet không mong muốn xuất hiện trên thiết bị của bạn.
- Bạn gặp khó khăn khi truy cập các trang web nhất định.
Hoạt động email và tin nhắn
- Bạn nhận được nhiều email rác hoặc thư rác hơn bình thường.
- Email của bạn bị gửi đi mà bạn không thực hiện.
- Bạn nhận được tin nhắn văn bản từ những người bạn không biết.
Hoạt động tài khoản
- Bạn nhận thấy các giao dịch không rõ ràng trên tài khoản ngân hàng hoặc thẻ tín dụng của mình.
- Mật khẩu của bạn bị thay đổi mà bạn không thực hiện.
- Bạn bị đăng xuất khỏi các tài khoản trực tuyến của mình một cách bất ngờ.
Dấu hiệu khác
- Xuất hiện các tệp hoặc thư mục lạ trên máy tính của bạn.
- Máy tính của bạn phát ra tiếng ồn bất thường.
- Webcam hoặc micrô của bạn tự động bật mà bạn không kích hoạt.
Hành động cần thực hiện nếu nghi ngờ bị nhiễm Spyware
- Ngắt kết nối thiết bị khỏi internet: Việc đầu tiên bạn cần làm là ngắt kết nối thiết bị của bạn khỏi internet để ngăn chặn Spyware gửi dữ liệu của bạn cho kẻ tấn công, nếu bạn sử dụng máy tính xách tay, hãy tắt Wi-Fi hoặc rút cáp Ethernet, nếu bạn sử dụng điện thoại thông minh hoặc máy tính bảng, hãy tắt Wi-Fi và dữ liệu di động.
- Chạy phần mềm diệt virus và chống phần mềm độc hại: Cập nhật phần mềm diệt virus và chống phần mềm độc hại lên phiên bản mới nhất, chạy quét toàn bộ hệ thống để tìm kiếm và loại bỏ Spyware. Nếu phần mềm diệt virus tìm thấy Spyware, hãy làm theo hướng dẫn để loại bỏ nó.
- Khôi phục cài đặt gốc thiết bị: Nếu bạn không thể loại bỏ Spyware bằng phần mềm diệt virus, bạn có thể cần khôi phục cài đặt gốc thiết bị của mình. Việc này sẽ xóa tất cả dữ liệu khỏi thiết bị của bạn, vì vậy hãy đảm bảo rằng bạn đã sao lưu dữ liệu quan trọng của bạn trước khi thực hiện. Sau khi khôi phục cài đặt gốc, hãy cài đặt lại hệ điều hành và phần mềm của bạn.
- Thay đổi mật khẩu cho tất cả các tài khoản trực tuyến: Spyware có thể đánh cắp mật khẩu của bạn, vì vậy hãy thay đổi mật khẩu cho tất cả các tài khoản trực tuyến của bạn, sử dụng mật khẩu mạnh và duy nhất cho tất cả các tài khoản, tránh sử dụng cùng một mật khẩu cho nhiều tài khoản.
- Báo cáo cho cơ quan chức năng: Nếu bạn nghi ngờ rằng bạn đã bị đánh cắp thông tin cá nhân, hãy báo cáo cho cơ quan chức năng. Bạn có thể báo cáo cho cơ quan thực thi pháp luật hoặc cơ quan bảo vệ dữ liệu cá nhân.
Cách thức phòng chống khỏi Spyware hiệu quả
Ngoài những biện pháp phòng ngừa cơ bản đã được đề cập trong bài viết, bạn có thể thực hiện thêm các bước sau để tăng cường bảo vệ bản thân khỏi Spyware:
1. Sử dụng phần mềm bảo mật
Cài đặt phần mềm diệt virus và chống phần mềm độc hại uy tín: Một số phần mềm diệt virus và chống phần mềm độc hại phổ biến bao gồm:
- Bitdefender
- Kaspersky
- Norton
- Avast
Nên chọn phần mềm diệt virus phù hợp với nhu cầu và ngân sách của bạn và cần đảm bảo rằng phần mềm được cập nhật thường xuyên để có thể phát hiện và loại bỏ các mối đe dọa mới nhất.
Sử dụng phần mềm tường lửa: Phần mềm tường lửa giúp bảo vệ thiết bị của bạn khỏi truy cập trái phép từ bên ngoài. Nên bật tường lửa và cấu hình nó để cho phép các kết nối mà bạn tin tưởng.
Sử dụng phần mềm chống theo dõi: Phần mềm chống theo dõi giúp ngăn chặn các trang web theo dõi hoạt động trực tuyến của bạn.
2. Cẩn thận khi sử dụng internet
Tránh nhấp vào liên kết hoặc mở tệp đính kèm từ những người bạn không biết: Kẻ tấn công thường sử dụng các liên kết và tệp đính kèm độc hại để lây nhiễm Spyware vào thiết bị của bạn. Nếu bạn nhận được email hoặc tin nhắn từ người lạ, hãy cẩn thận trước khi nhấp vào bất kỳ liên kết hoặc mở bất kỳ tệp đính kèm nào.
Di chuột qua liên kết để xem URL đích trước khi nhấp vào, nếu bạn không chắc chắn về tính an toàn của một liên kết hoặc tệp đính kèm, hãy liên hệ với người gửi để xác minh.
Cẩn thận khi tải phần mềm xuống : Chỉ tải xuống phần mềm từ các nguồn đáng tin cậy, tránh tải xuống phần mềm miễn phí từ các trang web không chính thức. Hãy đọc kỹ các đánh giá trước khi tải xuống phần mềm và sử dụng trình quét virus để kiểm tra phần mềm trước khi cài đặt.
Tránh truy cập vào các trang web không an toàn: Kẻ tấn công thường sử dụng các trang web không an toàn để lây nhiễm Spyware vào thiết bị, không nên truy cập các trang web có URL bắt đầu bằng “http://” thay vì “https://“.
Cẩn thận khi truy cập các trang web có nội dung bất hợp pháp hoặc không phù hợp, bạn nên sử dụng phần mềm chống lừa đảo để bảo vệ bản thân khỏi các trang web giả mạo.
3. Sử dụng mật khẩu mạnh
Sử dụng mật khẩu mạnh và duy nhất cho tất cả các tài khoản trực tuyến. Mật khẩu mạnh nên dài ít nhất 12 ký tự và bao gồm cả chữ hoa, chữ thường, số và ký hiệu đặc biệt và tránh sử dụng các thông tin cá nhân dễ đoán như tên, ngày sinh hoặc số điện thoại làm mật khẩu, thay vào đó bạn hãy sử dụng trình quản lý mật khẩu để giúp bạn tạo và lưu trữ mật khẩu mạnh.
Thay đổi mật khẩu của bạn thường xuyên: Nên thay đổi mật khẩu ít nhất sáu tháng 1 lần hoặc sau khi nghi ngờ mật khẩu bị lộ.
4. Giữ hệ điều hành và phần mềm của bạn luôn cập nhật
Cài đặt các bản cập nhật bảo mật cho hệ điều hành và phần mềm ngay khi chúng có sẵn. Các bản cập nhật bảo mật thường vá các lỗ hổng bảo mật có thể bị kẻ tấn công lợi dụng để lây nhiễm Spyware. Hãy bật cập nhật tự động để đảm bảo rằng bạn luôn có phiên bản mới nhất của phần mềm.
5. Sao lưu dữ liệu
Thường xuyên sao lưu dữ liệu quan trọng của bạn để bạn có thể khôi phục nó nếu thiết bị của bạn bị nhiễm Spyware, nên sao lưu dữ liệu ít nhất mỗi tuần hoặc sau khi thực hiện bất kỳ thay đổi quan trọng nào đối với dữ liệu.
Có thể sử dụng ổ cứng ngoài, dịch vụ lưu trữ đám mây hoặc cả hai để sao lưu dữ liệu và đảm bảo rằng bản sao lưu của bạn được mã hóa để bảo vệ nó khỏi truy cập trái phép.
6. Nâng cao nhận thức về an ninh mạng
Tìm hiểu về các mối đe dọa an ninh mạng phổ biến, bao gồm Spyware. Tuy nhiên, bạn có thể tìm hiểu về an ninh mạng thông qua các trang web, blog, khóa học trực tuyến và các nguồn thông tin khác.
Thường xuyên cập nhật các tin tức và xu hướng mới nhất về an ninh mạng để có thể bảo vệ bản thân khỏi các mối đe dọa mới hoặc tham gia các khóa đào tạo về an ninh mạng để nâng cao kỹ năng phòng thủ của mình.
Hiện nay, có nhiều khóa đào tạo về an ninh mạng miễn phí và trả phí available online and in person. Hãy tham gia các khóa đào tạo phù hợp với nhu cầu và trình độ của bạn.
Bạn nên giữ cho bản thân cập nhật các tin tức và xu hướng mới nhất về an ninh mạng, có thể theo dõi các chuyên gia an ninh mạng trên mạng xã hội, đăng ký nhận bản tin an ninh mạng và đọc các bài báo về an ninh mạng.
7. Sử dụng các công cụ bảo mật bổ sung
Sử dụng VPN khi sử dụng Wi-Fi công cộng: VPN mã hóa lưu lượng truy cập internet của bạn, giúp bảo vệ bạn khỏi các kẻ tấn công có thể đang theo dõi mạng Wi-Fi công cộng. Bạn nên sử dụng VPN uy tín và có chính sách bảo mật rõ ràng.
Sử dụng trình duyệt web an toàn: Một số trình duyệt web có các tính năng bảo mật tích hợp giúp bảo vệ bạn khỏi Spyware và các mối đe dọa khác. Nên sử dụng trình duyệt web được cập nhật thường xuyên và có các tính năng bảo mật mạnh mẽ.
Sử dụng tiện ích mở rộng bảo mật: Có nhiều tiện ích mở rộng bảo mật miễn phí và trả phí có sẵn cho các trình duyệt web và bạn nên sử dụng các tiện ích mở rộng bảo mật được đánh giá cao và có uy tín.
Bằng cách thực hiện các biện pháp phòng ngừa này, bạn có thể giảm thiểu nguy cơ bị nhiễm Spyware và bảo vệ bản thân khỏi các mối đe dọa an ninh mạng khác.
Bài viết của Thuevpsgiare.vn đã giúp bạn hiểu Spyware là phần mềm gì, cách Spyware hoạt động, các loại Spyware phổ biến và bài viết cũng đưa ra thức phòng chống khỏi Spyware hiệu quả giúp loại bỏ các mối đe dọa nghiêm trọng đối với quyền riêng tư và bảo mật.